“Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlud Çavuşoğlu’nun, “Aynı zamanda Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki normalleşme sürecini hızlandırmak istiyoruz. Bunun için asıl mesele Zengezur koridoru. Koridorun yakında açılmasında ortağız. Ukrayna savaşından sonra orta koridor stratejik önem kazandı.” Aynı zamanda Hazar’dan geçen Doğu-Batı Merkez Koridoru (Orta Koridor) Zengezur koridoru ile daha da güçlendirilecektir. Tüm Türk dünyasının refahına katkı sağlayacaktır. Bu katkıdan yararlanmak için aramızdaki ticareti daha özgür hale getirmeliyiz.” -gibi fikirlerinden Türkiye’nin Zengezur Koridoru’nun açılmasındaki çalışmalarını çok takdir etiğini anlamak mümkündür”. Bu sözleri Azerbaycan Milletvekili, Meclis Aile, Kadın ve Çocuklar Komisyonu Başkanı, Profesör Hicran Hüseynova söyledi.

Milletvekilinin sözlerine göre, bugün dünyada yaşanan siyasi, ekonomik ve askeri süreçlerin arka planına karşı, Zengezur koridorunun açılması sadece bölge devletleri ve Türk dünyası için değil, ülkeleri birbirine bağlayan bir ulaşım-iletişim-lojistik projesidir:

“Azerbaycan, savaşın galip tarafı olarak Zengezur koridorunun açılması konusunu ana şartlardan biri olarak öne sürmüştür. Bu tamamen hukuki bir durumdur ve aslında bölgenin kalkınması için elverişli bir zemin oluşturabilir. Bu hüküm 10 Kasım anlaşmasına da yansıdı ve Ermenistan bu konuda Paşinyan’ın imzasını attı.

Güney Kafkasya ülkeleri Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan, komşu ülkeler Türkiye, Rusya ve İran “3+3” formatında jeopolitik işbirliği ile iletişim hatlarını yeniden kurarak uluslararası transit taşımacılığında yeni bir ekonomik ağırlık merkezi oluşturabilir. Elbette bu işbirliği içinde Zengezur koridorunun siyasi ve ekonomik önemi yadsınamaz. Bölgede uygulanacak diğer projeleri değerlendirirken, Zengezur koridoru bölge ülkelerine daha ucuz ve alternatif yol.

İran’a gelince, Zengezur koridorunun etkinleştirilmesinin İran’ı, Azerbaycan’ı Nahçıvan’a kara yoluyla bağlama olasılığı ile bir transit ülke statüsünden mahrum bırakabileceği belirtilmelidir. Ancak Azerbaycan ile İran arasında Doğu Zengezur-Nahçıvan ticaret koridoruna ilişkin imzalanan muhtıra bu yaklaşımı değiştirmiştir. Bakü ile Tahran arasında savaş sonrası dönemde imzalanan ilk önemli belge olmasının yanı sıra bu belgenin bölgedeki ticaret koridorlarının geleceğini etkilemesi de muhtemel. Bu muhtıra, İran İslam Cumhuriyeti topraklarında Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Doğu Zengezur ekonomik bölgesi ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni birbirine bağlayan yeni bir ulaşım arterinin oluşturulmasını öngörmektedir.

İkinci Karabağ Savaşı’nın sona ermesinden sonra imzalanan ateşkes anlaşması, Azerbaycan’ın Ermenistan’ın Syunik vilayeti (Batı Zengezur) üzerinden Nahçıvan’a ve oradan da Türkiye’ye yeni bir koridor oluşturmasını şart koşsa da, Ermeni hükümetinin buna şiddetle karşı çıkması ve görüşmeyi reddetmesi ile konunun gecikmesine neden oldu. Alternatif olarak Bakü, İran ile bir mutabakat anlaşması imzaladı.

Hazırda Gürcistan ile İran arasında demiryolu hattı bulunmamaktadır. Zengezur koridoru hayata geçirilirse Gürcistan ile İran arasında arasında demiryolu bağlantısı olacak. Bazıları Gürcistan’ın Zengezur koridorunun dışında kalacağını iddia ediyor. Ancak Gürcistan da koridoru kullanacak. Burada endişelenmek için bir neden yok. Gürcistan üzerinden teslim edilen kargoların amacı tamamen farklıdır. Çoğunlukla Karadeniz havzasına ve Ukrayna’ya yöneliktirler. Zengezur koridorundan geçen kargolar ağırlıklı olarak Ortadoğu, Türkiye ve Akdeniz’e gidiyor. Bu da bölgedeki koridor sayısını artırmakta ve coğrafyayı çeşitlendirmektedir.

Ermenistan’ın konumuna gelince, bu ülkenin koridorla ilgili herhangi bir pratik çalışma yapmaması üzücü. İç etkenler ve intikamcı çağrılar buna izin vermez. Öte yandan, Ermeni siyasi liderliği Zengezur koridorunu yakın gelecekte mümkün kılmak için siyasi irade göstermiyor. Dolayısıyla koridor konusunda bir gecikme yaşanmaktadır.

Bildiğiniz gibi Zengezur Koridoru’nun açılışı Azerbaycan, Rusya ve Ermenistan liderlerinin 10 Kasım 2020 tarihli üçlü açıklamasına yansımıştı. 11 Ocak 2021’de imzalanan üçlü açıklamada, Zengezur koridorunun kullanıma açılmasına muvafakat edildiği ifade edildi. Ancak aradan yaklaşık 2 yıl geçmesine rağmen Ermeni tarafı Zengezur Koridoru’nun açılması için çaba göstermemekte ve zaman zaman çelişkili bir duruş sergilemektedir. Ama tüm bunlara rağmen ortada zaten bir irade var ve Zengezur koridoru tüm süreci etkileyebilecek bir konu. Ermenistan yeniden düşünmeli, hiçbir siyasi provokasyona girmemeli, halkı ve devleti için doğru kararı vermelidir”.

Cengiz Ehtibaroğlu